“KUYRUKLU YILDIZ”DI, KOMET’Tİ O…[*]

  “Sanat var olan bir şeyin en mükemmel ifadesidir.” [1]     Asıl adı Gürkan Coşkun’du; Çorumlu ve Parisli idi. 25 Eylül 2022’de 81 yaşında ...

 

“Sanat var olan bir şeyin

en mükemmel ifadesidir.”[1]

 

 

Asıl adı Gürkan Coşkun’du; Çorumlu ve Parisli idi. 25 Eylül 2022’de 81 yaşında kaybettik Onu…

1941 doğumluydu, “kuyruklu yıldız” anlamına gelen ‘Komet’ ismini kullanırdı. 

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde gördüğü eğitim sonrasında 1971’de Vincennes Üniversitesi’nde plastik sanatlar eğitimi almak için Paris’e yerleşti.

İlk sergisini eğitim gördüğü Fransa’da açtı. Viyana, Salzburg, ve Brüksel’de de kişisel sergiler açmıştı. 

Resim sanatının dışında şiir ile de ilgilenmiş, şiirlerini derlediği bir kitap da yayınlamıştı.

* * * * *

O, bir kuyruklu yıldız idi. Yunanca “kome” (saç) kelimesinden türeyen “kometes” yani gökyüzünün en görkemli cisimlerinden “saçlı yıldız”ı andırandı.

“Komet” ismini, Mehmet Güleryüz’ün ‘Güldüğüme Bakma’ başlıklı nehir söyleşisinde belirttiğine göre, “Bill Haley & His Comets” grubundan esinlenerek almıştı. 

Çorumlu “Kuyruklu Yıldız”la sürgünlük günlerimde Paris’te, Boulevard Raspail’deki bir cafede tanıştım; Çorumlu olduğumdan söz edince, “Hemşehrim” ifadesindeki sıcaklığı hiç unutmadım ve yıllar sonra Adnan Binyazar’ın, “Çorum insanı duygusunu içinde barındırır, dışarıya taşıranına az rastlanır. Sanatının özgünlüğü, Komet’i içine sığmayan davranışlara sürüklemiş olmalı,”[2] deyişiyle anlamlandırabildim. 

Bende bıraktığı izlenim: “Hakikât” peşinde koşanlara, vazgeçmeyenlere özgü muzip ısrarı ve yaratıcılığıydı. 

Yanılmamışım: Komiklik olsun diye, Jean Paul Sartre’ın mezarı başına gidip, el fatiha okuyan, bunu fotoğraflatarak, “Zamanında anarşisttim, sonra Karl Marx okudum, sonra da Marksist anarşist oldum,” diyen O; 2011’de Contemporary İstanbul’un onur konuğu olmayı reddetmişti; “Kime göre, neye göre...” diyerek!

Bir başka yerde de eklemişti: “İçinde para olan her şeyden şüpheleneceksin. Oraya hemen iyi saatte olsunlar el koyar”![3] 

* * * * *

Güzel şiirlere de imza atan O -Ferid Edgü’nün ifadesiyle-, “Kendisi değil elleri düş gören” ressamdı.

Kolay mı? Ressam ile şair arasında Rönesans’ta iyice belirginleşen bir tür rekabet ve işbirliği söz konusudur. Antik şairler Simónides ve Horatius’un, “Resim sessiz şiir, şiir konuşan resimdir” ve “Şiir de resim gibi…/ Ut pictura poesis…’ dizelerinde dile gelen biçimiyle iki sanatı buluşturan yaklaşımlar ile birlikte “karşılaşma” veya “çekişme/ paragone”ler de söz konusuyken; şair ruhlu bir ressamdı O… 

“Komet’in resimde aradığı nedir?” sorusunu: “Şiir. Bunu da resmin kendi diliyle vermeye çalışırım. Bazen muvaffak oluyorum, bazen de olamıyorum. Mizah, humor, absürd’de şiir görürüm. İsterim ki, resim, kendi organik yapısından ayrı olarak insanları bir yere götürsün. Düşsellikte burada çok etkili olur. Benim resmim düsseldir çünkü dünyaya bakışım da öyle,”[4] diye yanıtlamış ve bir başka yerde de “Bir fotoğrafın tüketilmesi çok kısadır, bir pentürün tüketilmesinden. Daha çabuk okunur fotoğraf. Hâlbuki resmin yazılışı daha uzundur ve onun minimum yapılışı kadar uzun sürer. Şiir öyledir,” demişti…

* * * * *

Değişik şeyler çizerdi; “kavruk leblebi diyarından/ Çorum’dan” çıkma bir egzistansiyalist idi.

Belirgin üslubuyla yaratıcı, yetenekli, sevimli, sıkı bir ressamdı; bilinçaltının gizemli dünyası üzerine kurulu, ancak gerçeklikle bağını koparmayan yapıtlarıyla maruftu.

Dışavurumcu anlayışın egemen olduğu figüratif yapıtlarıyla tanınan Komet’in gerçek dışı figürleri, geçmiş bir dünyanın günümüze yansımış bireyleri ve insan olgusunun simgeleri izlenimini yaratması yanında ender gravür ustalarındandı.

“Kariyeri boyunca bilinçaltındaki arketiplerden, ona gösterilen rüyalardan imgeler damıttı ve resimledi. Gerçekliğin ağırlığını ise hep reddetti, gerçeği ağırlığından kurtararak yönünü değiştirdi. Hafif uçucu figürlerle bezenmiş estetik imgeyi tuvale taşıdı. Rüyalarını ancak resimleyerek anlatıyordu, insan varlığına aşkın bir anlam katmak üzere yola çıkmıştı. Resimde kurguladığı insan figürleri onun mitoloji yaratan bölgesiydi. İç yaşamını ifade ederken ışığın ona sağladığı renk skalasıyla dans ediyordu. Herhangi bir renge saplanıp kalmadı, renklerin hepsiyle haşır neşirdi. Metafizik demek evrensellik demektir diyordu. Önce boş mekânlar yaratıyor sonra boşluklara figürler yerleştiriyordu. Elinde fırçasıyla dalgaların altındaki saf ülkeyi aradı hep. Dünyasal hiçbir yere ait değildi.”[5]

Tablolarında çoğunlukla tercih ettiği koyu ton renkler ve lekeler içinizde yoğun bir derinlik duygusu yaratır. Yapıtlarının ana malzemesi insan figürlerinde tanımlayamadığınız gizem ve yalnızlık hissi sizi kendine çekerken; son zamanlarında yaptığı eserlerin fonlarındaki renkler açık mavi ve tonlarındaydı.

* * * * *

Paris’teki dostları Mehmet Güleryüz’ün, “Enerjisi ve üstün zekâsı”na[6] dikkat çekerken; Ayşe Emel Mesci’nin de, “Esprili, çocuk ruhlu, muzip gözleri ışıl ışıl bir adam,”[7] notunu düştüğü Onun hakkında, Çorum Lisesi’nde, 1952-1958 kesitinde aynı sınıflarda okuduğu arkadaşı Orhan Şener ekler:

“Gürkan, sempatik ve çok yaramaz bir arkadaşımızdı. Kavga ettiğini ve kaba bir davranışını hiç görmedim. Hür ve bağımsız hareket ederdi.”[8] 

“1960’larda son demlerini yaşayan “İstanbul Bohemi”nin üyesi olan Komet, şiir, sosyalizm ve sürrealizmin birleşiminden doğan yaratıcı ortamın tanıklığını üstlen”mesi[9] yanında Zeynep Oral’a, “Değeri, sadece sanatındaki ustalığından değil, zekâsıyla, düş gücüyle, mizah duygusuyla, efendiliğiyle muzip kişiliğini birleştirmedeki hüneriyle var ettiği kişiliğindeydi de,”[10] dedirten Gürkan Coşkun için Bedri Baykam da şunların altını çizer:

“Komet, tabii ki en başta resimleri, sonra da şiirleri, kitapları, düşünceleri, yaşam felsefesi ve kahkahaları ile silinmez izler bıraktı.”

“Nevi şahsına münhasır çok özel bir ressamdı. Kendi efsanesini oluşturmuştu. Sanatı kendi kurduğu bir tiyatro, bir sinema gibiydi. Büyük bir entelektüel ve aydındı, müthiş bir kütüphanesi vardı. Türkiye’de olduğu kadar Fransa’da özellikle Paris’te sanatçılar arasında adı geçen, sevilen, iz bırakan bir isimdi. Herkesin kendine dair Komet anektodları vardır, muzip, tartışmayı seven, sevecen bir insandı…

Son dönemlerin moda akımlarının hiçbirine kapılmadı. Arkasında büyük bir iz bıraktı. Aynı zamanda büyük bir şairdi. Alıştığımız kolay beğenilen şiirler dışında farklı eserler verdi. Kendisinden sonra resimleri kadar, şiirleri de konuşulacaktır. İnsanlar deştikçe farklı Komet kimlikleri bulacak. Toplum onu çok uzun bir süre keşfetmeye devam edecek, Türkiye’de aydın yüzlerde, yaşamaya devam edecek.”

* * * * *

“Keşke”lerini sıraladığı bir şiirinde, “keşke daha yakışıklı olsaydım/ saçlarım mesela sarımsı kırmızı olsaydı/ beş on santim daha uzun boylu olsaydım/ ailem zengin olsaydı, mirasım olsaydı/ çocuk yaşta birkaç yabancı dil öğrenmiş olsaydım/ çok iyi bir burjuva çevresinde eğitilseydim/ daha akıllı olsaydım/ güzel konuşma yeteneğim olsaydı/ çok iyi çocuklarım ve torunlarım olsaydı/ güzel bir otomobilim ve ehliyetim olsaydı/ atım olsaydı, ona binebilseydim/ çiçeklerim olsaydı onları sevseydim/ yoksullara, özürlülere yardım edebilseydim/ keşke iyi bir şarkıcı olsaydım/ keşke futbolcu olsaydım/ fenerbahçe’de sağ iç oynasaydım/ beşiktaş’a, galatasaray’a goller atsaydım/ keşke ödüller kazansaydım/ insanlar beni içtenlikle, iyilikle yad etselerdi/ ne iyi olurdu/ belki daha iyi resimler yapar, daha güzel şiirler yazardım,” diyen O, “Ölümden niçin korkayım ki, ben varken o yok, o varken ben yokum,” diyen Epikuros’un bilge yaratıcılığıyla yaşadı; Komet’in Sümer’de bir tablet yazıcısı; Asur’da bronz rölyef ustası; Babil’de portre ressamı; Mısır’da papirüs yazıcısı; Pontus’ta ikon sanatçısı; çağdaş dünyamızda ise Çorumlu/ Parisli bir ressam olduğunu hatırlatarak…

 

18 Ekim 2022 11:56:22, İstanbul.

 

N O T L A R

[*] Güney Dergisi, No: 103, Ocak-Şubat-Mart 2023… 

[1] John Berger, Portreler, çev:  Beril Eyüboğlu, Metis Yay., 2018, s.240

[2] Adnan Binyazar, “Komet!”, Cumhuriyet, 30 Eylül 2022, s.13.

[3] “Kendime 100 Üzerinden 68 Veririm”, Milliyet Pazar, 13 Kasım 2011… https://www.milliyet.com.tr/pazar/kendime-100-uzerinden-68-veririm-1462130

[4] Buket Aşçı, “Komet”… http://www.antikalar.com/komet

[5] Gülseli İnal, “Dünyadan Bir Kuyruklu Yıldız Geçti: Komet”, Cumhuriyet, 27 Eylül 2022, s.13.

[6] “Kırlangıcın Ardından: Mehmet Güleryüz, Komet’i Anlatıyor”, 27 Eylül 2022… https://açıkradyo.com.tr/açık-dergi/kırlangıcın-ardından-mehmet-güleryüz-kometi-anlatıyor

[7] Ayşe Emel Mesci, “Şu Dünyadan Bir Komet Geçti”, Cumhuriyet, 3 Ekim 2022, s.13.

[8] Orhan Şener, “Sınıf Arkadaşım Komet”, Cumhuriyet, 8 Ekim 2022, s.2.

[9] Necmi Sönmez, “Bir Dostun Ardından: Komet”, Cumhuriyet, 27 Eylül 2022, s.13.

[10] Zeynep Oral, “Sınırlar Ayırır, Kitaplar Buluşturur”, Cumhuriyet, 29 Eylül 2022, s.11.